واکنشی هیجانی که در اثر محرک‌های مضر و یا خطرناک به وجود می‌آید ترس نام دارد. این ترس نیست که مشکل ایجاد می‌کند؛ بلکه واکنشی که فرد ترسیده در مقابل ترس انجام می‌دهد است که دارای اهمیت است. بین ترس و هراس مرزهایی وجود دارد؛ هراس ترسی است که به طور گسترده با خاطرات واقعی آن موقعیت تناسبی ندارد، از کنترل ارادی فرد خارج است و منجر به دوری فرد از آن موقعیت می‌شود.
افراد در هر سن و جنسیت می‌توانند دچار ترس شوند؛ در این میان کودکان‌اند که ممکن است بیشترین آسیب را از ترس‌های کنترل نشده ببینند.
برای خرید تجهیزات خانه بازی کلیک کنید.
ترس در کودکان
یکی از مشکلاتی که هر والدینی را ممکن است نگران کند؛ ترس کودک است. کودکان از دوسالگی با احساس و عواطفی آشنا می‌شوند که قبلاً نسبت به آن‌ها درکی نداشتند؛ یکی از این احساسات، ترس و وحشت از موارد و یا موقعیت‌های مختلف است.
ترس از جاروبرقی و یا ترس از در جمع قرار گرفتن و محیط‌های جدید از جمله ترس‌های رایج در کودکان‌اند. بسته به کودک و شرایطش این ترس‌ها ممکن است خفیف و یا شدید (در حد فوبیا) باشند؛ ترس‌هایی که در برخی دوره‌های زندگی کودک به اوج خود می‌رسند برای مثال ترس از صدای بلند در دو سالگی فرد در اوج خود قرار دارد.
برای خرید ست ورزشی پارکی کلیک کنید.
انواع ترس در کودکان و علت آن
همه کودکان در سنین مختلف ترس‌هایی را تجربه می‌کنند فقط انواع ترس در کودکان متفاوت است پس ترس در دوران کودکی امری طبیعی است و جایی برای نگرانی والدین وجود ندارد. اغلب این ترس‌ها حتی ترس‌های شدید به تدریج و به خودی خود از بین می‌روند؛ اما علت ترس کودکان چیست؟! انواع ترس کودک به علت کشف محیط پیرامون و تجربه اولیه او در زمینه‌های مختلف شکل می‌گیرد. ترس از تاریکی مخصوصاً برای کودکانی که تنهایند و ترس از حیوانات مخصوصاً سگ از ترس‌های طبیعی کودکان محسوب می‌شوند که معمولاً هر کودکی آن را تجربه می‌کند.
برای خرید تاب و سرسره کلیک کنید.
انواع ترس‌ها در دوران کودکی بر اساس رده سنی مورد بررسی قرار می‌گیرند. انواع ترس در کودکان 2 تا 12 سال ابعاد مختلفی دارد که برای رده‌های سنی زیر سه سال، سه تا چهار سال و همچنین کودکان هفت تا ده سال به صورت اختصاصی بررسی می‌شود تا با آگاهی دادن به والدین ترس‌های غیر طبیعی شناخته شوند و تلاش‌های مؤثر جهت آسیب ندیدن و غلبه بر ترس کودکان صورت گیرد.
همچنین بخوانید; نشانه های کودک شاد
ترس در کودکان زیر سه سال
انواع ترس در نوزاد:
- ترس از غریبه‌ها
همه نوزادان در ابتدای زندگی، چهره والدین خود را می‌شناسند و در برابر آن واکنش‌هایی مانند لبخند زدن نشان می‌دهند و از همان جا است که نوزاد و کودکان دچار اضطراب جدایی و ترک شدن توسط والدین می‌شوند. نمی‌توان گفت این اضطراب مضر است؛ زیرا تحقیقات انجام شده اخیر نشان می‌دهد ترس از غریبه‌ها و جدایی از والدین سبب می‌شود سینه خیز رفتن نوزاد و آغاز راه رفتن شکل گیرد و با انجام آن کودک از والدین خود دور نشود.
- ترس از صدای بلند
به علت کامل نشدن سیستم حسی در نوزادان، در صورت شنیدن صداهای بلند مانند رعدوبرق، جاروبرقی، سیفون توالت، دزدگیر ماشین، سشوار و شکستن شیشه واکنش نشان می‌دهند؛ گریه و پناه آوردن به سوی والدین پس از شنیدن این گونه صداها نشانه ترس نوزاد است.
برای خرید میز و صندلی کودک کلیک کنید.
ترس در کودکان 3 تا 4 سال
شایع‌ترین انواع ترس کودک 3 تا 4 سال شامل ترس از حیوانات به خصوص حیوانات پارس کننده، ترس از تاریکی و ترس از تغییرات است و حتی کودکانی ممکن است از مدفوع و دستشویی رفتن نیز بترسند و دچار مشکلاتی مانند یبوست شوند.
همچنین بخوانید; بازی های مناسب کودکان در خانه
ترس در کودکان ۸ساله
بسیاری از انواع ترس کودک در سنین 7 و یا 8 سال از بین می‌روند؛ زیرا کودک به سطوح کافی‌ای از درک موقعیت‌های مختلف رسیده و احساسات رایجی همچون ترس را چندین بار پشت سر گذاشته است؛ اما در این سن هم ترس‌هایی کودکان را درگیر می‌کند.
برای خرید سافت پلی کلیک کنید.
- ترس ناشی از موجودات خیالی
بیشتر ترس‌ها در این سن به موجودات خیالی و دور از واقعیت برمی‌گردند که توسط ذهن خیال باف کودک و یا انیمیشن‌های نامناسب به ذهنشان راه پیدا کرده است؛ جادوگر، روح، افسانه‌هایی مانند اژدها از جمله این موارد خیالی‌اند. یک اتاق تاریک، محیطی ساکت و همچنین تنهایی هرکدام به تنهایی کافی هستند تا ترس‌های خیالی کودکان توسط ذهن فعالشان شکل بگیرد.
همچنین بخوانید; تربیت فرزند دختر
- ترس از واقعیت‌های زندگی
ترس از بلاهای طبیعی مانند زلزله و سیل، مرگ عزیزان، دزد و افراد غریبه ترس‌هایی است که ممکن است یک فرد ۸ساله را آزار دهد. یکی دیگر از انواع ترس کودک در این سن، ترس از افت تحصیلی، حضور در جمع و عدم موفقیت در کارهای کوچک است.
برای خرید بازی های فومی کلیک کنید.
ترس در کودکان دبستانی
- ترس از معلم و مربی
یکی از انواع ترس کودک ترس از معلم عصبانی است؛ آن‌ها از اینکه با انجام ندادن تکالیف و یا پاسخ نادرست معلمشان عصبانی شود می‌ترسند و گاها سعی می‌کنند اصلاً صحبتی نکنند. مدرسه قوانینی دارد که برای اداره صحیح آن لازم است.
همچنین بخوانید; بازی والدین با کودکان
دیدن تنبیه شدن دیگر هم‌کلاسی‌ها، شایعات درمورد تنبیه‌های موجود در مدرسه کنونی و همچنین دیدن خشم مربیان به هنگام عبور ناخواسته کودک از خط قرمزها از جمله مواردی‌اند که می‌تواند ترس از معلم و مربیان را به وجود آورند.
- کابوس‌ها
کودکان در سنین 7 تا 8 سالگی سعی می‌کنند با توجه به گفته‌ها و دیده‌ها، میان واقعیت و خیال دیوارهایی بکشد؛ اما در این میان کابوس‌های شبانه و خواب‌ها برای آن‌ها سردرگمی ایجاد می‌کند. گاها پیش آمده که کودک با دیدن کابوسی ترسناک مدت‌ها از یک مکان، موقعیت و حتی جسم دوری کرده است.
برای خرید سرسره بادی کلیک کنید.
- ترس از بیماری و آسیب
در این سن حافظه کودک شکل گرفته و خاطرات بیماری، جراحت و آسیب خود و یا افراد دیگر را به خوبی به یاد می‌آورد و از اینکه دوباره به شرایطی مانند قبل دچار شود و یا شرایط دیگران برای خودش و یا عزیزانش به وجود بیاید می‌ترسند. ترس از آمپول زدن و دندان پزشکی نمونه‌ای از انواع ترس کودکان دبستانی است.
ترس در کودکان ۱۰ساله
- حیوانات خطرناک
مشابه این نمونه از انواع ترس‌های کودکان را در سنین 7 تا سالگی 8 و همچنین 3 تا 4 سالگی نیز داشتیم؛ اما ترس از حیوانات در این سن ریشه در تخیلات و صدای حیوانات پارس کننده نیست؛ بلکه ترس از حیوانات واقعاً خطرناک و ترسناک مانند مار و عنکبوت است. آن‌ها در این سن به راحتی می‌توانند حیوانی که ممکن است خطر آفرین و یا بی آسیب باشند را تشخیص دهند.
برای خرید پیست ماشین کلیک کنید.
- اتفاقاتی واقعی اما غیر قابل درک
کودکان ممکن است با اخباری مانند حادثه تروریستی، ترور شخصیت‌های مهم، حوادث طبیعی مانند طوفان و زلزله مهیب در یک جایی از دنیا و یا تصادف روبه‌رو شوند. آن‌ها از این اتفاقات فقط با دیدن تصاویر، ویدئو و یا شنیدن اخبار و یا گفته‌های دوستانشان مطلع می‌شوند و درک درستی از این حوادث و پیشامدهای زندگی ندارند و همین باعث می‌شود ترس بر آن‌ها غلبه کند.
- ترس از مرگ
یکی از انواع ترس کودک که بسیاری از بزرگسالان نیز به آن مبتلایند؛ ترس از مرگ است. کودکان از هفت سالگی درمورد مرگ کنجکاو می‌شوند و سؤالاتی می‌پرسند که با گذر زمان تا سن 10 سالگی به تدریج اطلاعات غلط و صحیحشان در مورد مرگ به مقدار حداقلی می‌رسد و متأسفانه حتی ممکن است طمع تلخ نبود عزیزی را چشیده باشند و همین موجب ترس در آن‌ها شود.
ترس در کودکان بالای 10 سال
انواع ترس در دوران کودکی و همچنین خود دوران کودکی در نهایت به پایان می‌رسد. در این سن فرد آماده خروج از دوران کودکی و ورود به دوران جدید با ترس‌هایی جدید می‌شود؛ اما فرد هنوز کودک است.
ترس‌ها در سنین بالا 10 سال بیشتر شکل اجتماعی دارند. ترس از عدم کافی بودن و تغییرات ظاهر فرد به علت آماده بلوغ شدن از حمله مواردی‌اند که موجب اضطراب و ترس در فرد می‌شوند.
برای خرید استند مشاغل کودک کلیک کنید.
تفاوت ترس با فوبیا
گاهی انواع ترس‌های کودک آن‌قدر قدرتمند، شدید و پایدار می‌شوند که نمی‌توان نام آن را ترس گذاشت و فرد به مرحله‌ای می‌رسد که زندگی عادی و خواب راحتش به هم می‌ریزد و به طور مداوم توسط آن ترس مورد اذیت قرار می‌گیرد؛ به این گونه از انواع ترس کودک، فوبیا گفته می‌شود.
همچنین بخوانید; تربیت فرزند پسر
به‌عنوان‌مثال کودکی ۶ساله آن‌قدر از سگ می‌ترسد که از بیرون رفتن با والدین خود و بازی در پارک با تاب و سرسره اجتناب می‌کند که مبادا سگی در راه و هنگام بازی او را مورد حمله قرار دهد. کودکان در برابر ترس شدید واکنش‌های متفاوتی دارند؛ تنگی نفس، لرزش بدن مخصوصاً دست‌ها، افزایش ضربان قلب و همچنین مشکلات گوارشی مانند سوزش معده و استفراغ از جمله عوارض ترس شدید در کودکان است.
برای خرید مری گراند کلیک کنید.
چه زمانی باید والدین مداخله کنند
انواع ترس کودک سنین و الگوهای خاص خود را دارند و زمانی که در کودک ترس به فوبیا تبدیل شود و زندگی عادی فرد با اختلال روبه‌رو شود والدین حتماً باید با مشورت یک روان‌شناس متخصص در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهند؛ به طور مثال زمانی که کودک از تاریکی وحشت دارد، خواب راحتی را در طول شب ندارد و بهانه‌گیری می‌کند نیاز به کمک و مداخله صحیح والدین است.
به این نکته توجه داشته باشید هیچ یک از انواع ترس کودک که به طور طبیعی در او شکل گرفته باشد بیش از دو سال طول نمی‌کشد.
همچنین بخوانید; اسباب بازی مناسب نوزاد
واکنش مناسب در برابر ترس
همه کودکان دچار ترس‌های کوچک و بزرگ و حتی جدی می‌شوند؛ اما آنچه درست است نحوه صحیح برخورد با ترس کودکان است.
جملاتی مانند (اینکه ترسی ندارد) و واکنش‌هایی مانند خندیدن و تعریف آن در میان خانواده خودداری کنید به جای آن می‌توانید از جملاتی مانند (دوست داری راجع به آن باهم حرف بزنیم؟)، (دوست داریم باهم آن را حل کنیم؟) و یا اینکه (به نظرت چه‌کار کنیم تا دیگر نترسی؟) استفاده کنیم تا کودک بتواند با کمک والدین با ترس خود مواجه شود.
همچنین بخوانید; دلیل بازی نکردن کودکان
- از راههای غلبه بر ترس کودکان می‌توان به بازی یا نقاشی اشاره کرد. هنگامی که کودک با ترس مواجه می‌شود سعی می‌کند در مورد آن بی مورد و به صورت ناخودآگاه حرف بزنند و یا نقاشی بکشد؛ برای مثال کودکی به طور ناخودآگاه سؤالات زیادی در مورد سگ‌های وحشی و بیماری هاری می‌پرسد در این زمان والدین کافی است تا با توضیحات لازم در مورد سگ و خرید یک عروسک سگ به کودک برای غلبه بر ترسش کمک کنند همچنین بازی والدین با کودکان و همچنین بازی‌های فومی می‌توانند برای دقایقی موجب کاهش استرس در کودک و فراموش کردن ترس در آن‌ها شود.
همچنین بخوانید; مجموعه بازی های پلی اتیلنی کودکان
- راهی دیگر برای غلبه به انواع ترس کودک داستان‌هایند. با تعریف داستان‌های کوتاه و کد دادن در مورد اسطوره‌های شجاع که با غلبه بر ترس خود موفقیت‌های بزرگی را کسب کردند می‌توان کودکان را آماده غلبه بر ترس‌هایش کرد.
- از قدیم گفتند پیشگیری بهتر از درمان است؛ والدین به عنوان مسئول کودکان تا حد ممکن نباید اجازه دهند کودکان فیلم، سریال، بازی و صحنه‌های دل‌خراش و ترسناک را ببینند و دنبال کنند.
- از کودک بخواهید به ترس خود از 1 تا 10 نمره دهد؛ با انجام این کار علاوه بر اینکه والدین از میزان ترس کودک آگاه می‌شود، در اغلب موارد کودک متوجه می‌شود آن‌قدرها هم که تصور می‌کرده ترسش جدی نبوده است.
- آموزش دادن به کودکان بزرگ‌تر امری مهم در این زمینه است. والدین می‌توانند به کودکان بزرگ‌تر خود آموزش دهند تا در هنگام ترس بلندبلند صحبت کنند؛ مثلاً در تاریکی آوازی را زمزمه کنند یا بگویند من شجاعم و از تاریکی نمی‌ترسم.
دقت شود که هرگز نباید کودک را برای مواجهه با ترسش مجبور کرد؛ در این صورت ممکن است نه تنها ترس رفع نشود؛ بلکه تشدید هم شود و دیگر کودک حرفی از آن ترس به پدر و یا مادرش نزند.
کافی است زمینه‌های لازم برای مواجهه با ترس را آهسته‌آهسته فراهم کنید و با تشویق او در موفقیت‌های هرچند کوچک، کودک را به مواجهه با ترسش مشتاق کنیم.
همچنین بخوانید; بازی های خلاقانه کودک
جمع بندی
انواع ترس کودک با توجه سن متفاوت است. بسیاری از انواع ترس‌ها در دوران کودکی طبیعی است و به مرور رفع می‌شوند؛ اما گاها نیاز به توجه بیشتری دارند؛ در این هنگام در صورت عدم توجه والدین، ترس درون کودک ریشه می‌کند و تا بزرگسالی همراه او می‌ماند.
ممکن است بسیاری از ترس‌های خودمان ریشه در انواع ترس‌ها در دوران اوایل کودکی داشته باشند. با شناخت بهتر انواع ترس در کودک و راه غلبه بر آن‌ها کمک به کودکان ساده‌تر خواهد شد؛ در صورت نیاز به کمک نیز می‌توانید به کتاب‌های موجود در زمینه روان‌شناسی و همچنین روان‌شناس کودک کمک بگیرید.